Powinowactwo barwników oddechowych do tlenu wyrażane jest procentowym nasyceniem
cząsteczki barwnika tlenem przy odpowiednim ciśnieniu gazu.
Na wykresie przedstawiono powinowactwo do tlenu dwóch barwników oddechowych:
hemoglobiny występującej we krwi i mioglobiny występującej w mięśniach.
Na podstawie analizy powyższych informacji wyjaśnij, na czym polega współdziałanie hemoglobiny i mioglobiny w dostarczaniu tlenu do pracy intensywnie pracujących mięśni szkieletowych.
Na rysunku przedstawiono budowę ściany naczynia krwionośnego włosowatego.
Podaj jedną, widoczną na rysunku, cechę budowy naczynia włosowatego i określ jej znaczenie w procesie wymiany składników między krwią a tkankami ciała.
Na schemacie przedstawiono mechanizm regulacji ciśnienia osmotycznego krwi ssaka. Do
działania tego i innych mechanizmów homeostatycznych niezbędne są trzy podstawowe
elementy:
receptor
centrum kontrolujące
efektor.
a)
W wyznaczone na schemacie miejsca A i B, wpisz numery wszystkich określających je elementów, wybranych spośród wyżej wymienionych (1–3).
b)
Podaj nazwę przedstawionego mechanizmu regulacji ciśnienia osmotycznego krwi.
Oko i ucho są narządami zmysłów, które są zdolne do odbierania sygnałów ze środowiska
zewnętrznego i przetwarzania ich w impulsy pobudzające układ nerwowy. Różnią się
rodzajem odbieranych bodźców i sposobem ich przetwarzania.
Uzupełnij tabelę, w której zestawiono cechy tych narządów.
Układ nerwowy człowieka zużywa około 25% wytwarzanej w organizmie energii, a masa
tego układu stanowi 1–2% masy ciała, co oznacza, że zapotrzebowanie na energię tkanki
nerwowej jest znacznie większe niż innych tkanek.
Podaj dwa przykłady procesów zachodzących w neuronie, które wymagają nakładu energii (ATP).
Ogólnie działanie hormonów polega na stymulacji lub hamowaniu pewnych mechanizmów
w komórkach narządów docelowych. Wiele hormonów ma działanie wzajemnie
antagonistyczne.
Spośród niżej wymienionych hormonów wybierz dwa, które działają wzajemnie antagonistycznie, i podaj, na czym polega antagonizm ich działania.
Neurotransmitery są odpowiedzialne za przekazywanie impulsów nerwowych przez neurony.
Wiele tzw. leków psychotropowych wpływa na ilość neurotransmiterów w szczelinie
synaptycznej. W przypadku chorób, w których występuje nadmiar neurotransmiterów,
odpowiedni lek może np. zablokować ich receptory w synapsie.
Wyjaśnij, dlaczego nie wolno prowadzić samochodu po zażyciu leku o działaniu opisanym w tekście.
Przeprowadzono obserwacje, których celem było ustalenie rozmieszczenia receptorów dotyku
w różnych miejscach skóry człowieka. Do pobudzania receptorów dotyku posłużono się
cyrklem, którym dotykano skóry równocześnie dwoma jego ramionami. Moment, w którym
jednocześnie odczuwano dotyk obu ramion cyrkla oznaczał podrażnienie dwóch sąsiednich
receptorów, czyli pokazywał odległość między nimi.
Na poniższych rysunkach przedstawiono uśrednione wyniki obserwacji zebrane z kilku prób.
Zaznacz poprawny wniosek, który sformułowano na podstawie analizy wyników przeprowadzonych obserwacji.
Zagęszczenie receptorów dotykowych w skórze różnych części ciała człowieka jest wszędzie takie samo.,
Receptory dotykowe występują w różnych miejscach ciała człowieka i są równomiernie rozmieszczone na ich powierzchni.
Receptory dotykowe są nierównomiernie rozmieszczone w skórze człowieka w różnych częściach jego ciała, w jednych miejscach jest ich więcej niż w innych.
Im większa jest odległość między podrażnionymi punktami na skórze, tym więcej receptorów dotykowych znajduje się między nimi.
Na wykresie przedstawiono rozmieszczenie receptorów – czopków i pręcików – w siatkówce
oka człowieka. Badano ich zagęszczenie w różnych odległościach od dołka środkowego.
Odległości określono w stopniach odchylenia od osi optycznej oka.
a)
Na podstawie informacji przedstawionych na wykresie opisz dołek środkowy (plamkę żółtą), uwzględniając rodzaje i ilość receptorów.
b)
Podaj nazwę miejsca X na wykresie i wyjaśnij, dlaczego w tym miejscu nie ma żadnych receptorów.
c)
Podaj nazwę receptorów, których jest najwięcej w siatkówce oka, oraz określ ich rolę w procesie widzenia.
Jednym z rodzajów leukocytów we krwi człowieka są granulocyty obojętnochłonne –
neutrofile. Pełnią one funkcje obronne, głównie przeciwbakteryjne. Substancje chemiczne
wydzielane przez drobnoustroje chorobotwórcze wyzwalają u granulocytów zdolność
do przechodzenia przez nieuszkodzone ściany naczyń włosowatych, co umożliwia tym
komórkom przemieszczanie się do ognisk zapalnych (skupisk bakterii). Tam fagocytują
drobnoustroje chorobotwórcze i następnie trawią je dzięki enzymom zawartym w lizosomach.
Na podstawie: G. Góralski, W. Hałdaś, J. Kasza, A. Kłyś, R. Konieczny, M. Osiołek, M. Popielarska, A. Wojtusiak, Encyklopedia szkolna. Biologia, Kraków 2006.
a)
Na podstawie powyższych informacji podaj dwie cechy granulocytów obojętnochłonnych, które umożliwiają im skuteczną walkę z bakteriami.
b)
Wybierz i podkreśl dwie cechy opisanej odporności organizmu.
Skóra zabezpiecza organizm człowieka przed wnikaniem do jego wnętrza różnych czynników
szkodliwych, np. drobnoustrojów, substancji chemicznych i innych ciał obcych.
Podaj cechę skóry, na przykładzie której uzasadnisz, że skóra może pełnić funkcję skutecznej bariery dla drobnoustrojów.
Mukowiscydoza objawia się tym, że organizm chorego produkuje nadmiernie lepki śluz,
który powoduje zaburzenia we wszystkich narządach posiadających gruczoły śluzowe, np.
w płucach lub w układzie pokarmowym. Nadmiar śluzu zalega w narządach lub przewodach
odprowadzających, powodując ich niedrożność. Mukowiscydoza przejawia się m.in.
niewydolnością trzustki i zaburzeniami trawienia, które mogą doprowadzić do objawów tzw.
zespołu złego wchłaniania składników pokarmowych.
Wyjaśnij, w jaki sposób dochodzi do objawów zespołu złego wchłaniania na skutek niewydolności trzustki spowodowanej mukowiscydozą.
Dodawanie witamin i składników mineralnych do żywności jest powszechną praktyką
podyktowaną chęcią produkowania żywności zapobiegającej ich niedoborom w organizmach.
Niekiedy jest to wykorzystywane w celach marketingowych, np. cukierki, do których dodano
witaminy reklamuje się jako zdrowe. Sugestie ich pozytywnego wpływu na zdrowie
umieszczone na opakowaniach, zwykle odwracają uwagę konsumentów od innych informacji,
dotyczących wartości odżywczej produktu.
Oceń, czy określenie cukierków z dodatkiem witamin mianem „zdrowych” jest właściwe. Odpowiedź uzasadnij.
Żelazo występujące w pokarmach pochodzenia zwierzęcego jest łatwo przyswajalne przez
organizm człowieka, natomiast przyswajalność żelaza z pokarmów roślinnych jest znacznie
niższa. Na przyswajanie żelaza korzystnie wpływa spożywanie produktów, które zawierają
ten pierwiastek, w połączeniu z produktami bogatymi w witaminę C. Jego przyswajanie
utrudnia połączenie tych produktów z mlekiem, herbatą, kawą lub nasionami zbóż.
a)
Wyjaśnij, korzystając z powyższych informacji, dlaczego osoby stosujące dietę wegańską (całkowicie pozbawioną produktów zwierzęcych) mogą być zagrożone niedoborem żelaza w organizmie.
b)
Zaznacz, który z poniższych zestawów posiłków sprzyja lepszemu przyswojeniu żelaza ze smażonej wątróbki. Odpowiedź uzasadnij.
W toku ewolucji przewód pokarmowy wyspecjalizował się w kierunku optymalnego
pobierania, trawienia i wchłaniania składników pokarmowych, przy jednoczesnym
wykształceniu w nim barier, które chronią organizm przed szkodliwymi czynnikami
pochodzącymi ze środowiska zewnętrznego, np. toksynami i drobnoustrojami
chorobotwórczymi.
Podaj dwa przykłady barier ochronnych i ich lokalizację w przewodzie pokarmowym człowieka oraz wyjaśnij, w jaki sposób każda z nich chroni organizm przed drobnoustrojami chorobotwórczymi.
